Natriumbeperkt dieet

Print

Overzicht gegevens

Naam
Geboortedatum
Datum
Diëtist
Behandelend arts
Telefonisch spreekuur 0492 – 59 55 60	maandag tot en met vrijdag van 08.15 – 10.00 uur

Wat is zout?

Zout is de belangrijkste bron van natrium in onze voeding, dit is een mineraal dat onderdeel is van keukenzout. Natrium is een mineraal dat zowel in het lichaam als in het voedsel voorkomt.                  

Wanneer is een natriumbeperking nodig 

Natrium komt van nature voor in het menselijk lichaam en is onmisbaar. Het heeft verschillende functies in ons lichaam, waaronder het regelen van de vochtbalans. 
Daarbij scheiden de nieren normaal gesproken een teveel aan natrium uit via de urine. Wanneer natrium onvoldoende wordt uitgescheiden houdt het lichaam vocht vast. Dit kan onder andere de bloeddruk verhogen. Bij een verminderde hart- en/of nierfunctie is het van belang om de zoutinname te beperken, om zo overbelasting van uw hart en nieren te voorkomen. 
Wanneer u het advies krijgt om zoutbeperkt te eten, wordt hiermee bedoeld dat uw voeding minder natrium moet bevatten. Er wordt daarom ook wel gesproken van een ‘natriumbeperkt dieet’. Ongeveer 80% van de Nederlandse bevolking krijgt meer zout binnen dan de maximale hoeveelheid van 6 gram zout per dag. Gemiddeld eten volwassenen 7 tot 8 gram zout per dag of meer. Minder zout eten kan helpen om de bloeddruk te verlagen.

Waar zit zout (natrium) in?

Van nature zit er niet zoveel natrium in het eten. De belangrijkste bron van natrium in de voeding is keukenzout. Naar schatting voegen we zo’n 20% van de hoeveelheid zout die we binnenkrijgen zelf toe aan ons eten. Ongeveer 80% komt uit keukenzout dat fabrikanten toevoegen aan producten. Fabrikanten doen dat om onder andere de smaak, houdbaarheid of structuur te verbeteren. 

Welke soorten zout zijn er?

• Keuken- of tafelzout.
• Bakkerszout. Dit is zout dat wordt gebruikt voor het bakken van brood en broodvervangers. Het bevat 50-65mg jodium per kg zout, natriumgehalte is hetzelfde als bij zout.
• Zeezout, Himalayazout en Keltisch zout.
• Jozo bewust, bevat kaliumzout, zout (30%), kaliumjodide/kaliumjodaat, antiklontermiddel. Let op: kaliumzout kan het kaliumgehalte in het bloed doen verhogen.
• Lo Salt. Dit bevat zoutmengsels waarin een deel van het natrium is vervangen door kalium en magnesium. Let op: kaliumzout kan het kaliumgehalte in het bloed doen verhogen.
  Jozo bewust en Lo Salt zijn niet geschikt voor mensen met slechte nieren en mensen die bepaalde medicatie gebruiken, i.v.m. het verhogen van het kaliumgehalte in het bloed. 

Etiketten lezen

Op het etiket staat hoeveel zout in het product zit. Bij levensmiddelen waaraan geen zout is toegevoegd zoals melk, groenten, vlees en vis, mag op het etiket staan dat het zoutgehalte van nature aanwezig is. 
Er bestaan soms grote verschillen in zoutgehalte binnen dezelfde productsoort. Vergelijk voedingsmiddelen eens met andere voedingsmiddelen binnen dezelfde productcategorie. Zo krijgt u meer inzicht in de hoeveelheid zout in het voedingsmiddel en kun u op die manier de beste keuze maken in de supermarkt. U kunt ook gebruik maken van de 'eetmeter-app' en de ‘Kies Ik Gezond?’-app.  

Hieronder staan twee etiketten beschreven van een kruidenmengsel voor lasagne. Hiervan kunt u zien dat er bij het ene mengsel zout is toegevoegd en bij de andere niet. 

Verder is het van belang om te letten op productclaims. Deze zogenoemde claims kunnen mogelijk op het etiket van een product genoemd staan. Dit zijn beweringen over één of meerdere eigenschappen van een voedingsmiddel. Enkele voorbeelden van deze claims zijn:

• Verlaagd natrium of zout: het product bevat minimaal 25% minder zout dan een vergelijkbaar product.
• Natriumarm of zoutarm: minder dan 0,3 gram zout of 0,12 gram natrium per 100 gram.
• Zeer laag natrium- of zoutgehalte: minder dan 0,1 gram zout of 0,04 gram per 100 gram.
• Natriumvrij of zoutloos: minder dan 0,0125 gram zout of 0,005 gram per 100 gram.
• Geen natrium/zout toegevoegd: aan het product is geen natrium of zout toegevoegd. Het product bevat maximaal 0,12 gram natrium of 0,3 gram zout per 100 gram.

Zoutsoorten met minder natrium
Zeezout bevat evenveel natrium als keukenzout. Ook Himalayazout, selderijzout, knoflookzout en uienzout bestaan voor het grootste deel uit keukenzout of zeezout. 
Als vervanger voor zout bestaat er dieetzout. Dieetzout bevat minder/geen natrium, maar wel veel kalium. Voorbeelden hiervan zijn o.a. Losalt en Jozo Low sodium, deze soorten bevatten de helft van de hoeveelheid natrium die zich in keukenzout bevindt. Overleg voor gebruik uw arts en/of diëtist. 

Drop en zoethout
Drop, zoethout en zouthoutthee bevatten zoethoutwortelextract (glycyrrhizine). Deze stof verhoogt de bloeddruk en wordt daarom afgeraden in het natriumbeperkte dieet. Het komt voor in alle dropsoorten (zoete en zoute drop, Engelse drop), bepaalde kruidentheesoorten, hoestdranken en in keelpastilles zoals Fisherman’s Friend en Wybertjes. 

Tips voor het bereiden van de warme maaltijd. 

• Maak tijdens de bereiding gebruik van kruiden en specerijen. Denk hierbij aan het op smaak brengen van vlees, vis of kip door deze te marineren met kruiden of in te smeren met natriumarme mosterd. Naar wens kun u tomaat, ui, champignons, paprika, peperkorrels, laurierblad of kruidnagel gebruiken.
• Vlees, vis of kip: bereid het in aluminiumfolie of een braadzak in de oven. Zo wordt de smaak behouden zonder dat vet en zout worden toegevoegd. Verder is grillen of barbecueën een alternatief voor het bakken van vlees, vis of kip. Door de hitte van de grill wordt vlees snel dichtgeschroeid, zodat weinig vocht en smaak verloren gaan. 
• Bouillon: ongezouten bouillon kun u trekken van kruiden (zoals lavas, laurier en foelie), veel verse groenten en vlees. U kunt ook gebruik maken van een kruidenbuiltje of natriumarme bouillonpoeder.
• Groenten: de smaak van groente blijft beter behouden wanneer u deze kort kookt in weinig water. Rauwkost heeft een sterker uitkomende smaak dan gekookte groente.
• Aardappelen, deegwaren en rijst: kook de aardappelen in zo min mogelijk water om de smaak te behouden. Ook kunnen de aardappelen gebakken worden met kruiden/specerijen zoals kerrie- of paprikapoeder en/of een uitje en knoflook. Aan de deegwaren en rijst hoeft niks toegevoegd te worden. Deze producten hebben van nature al meer smaak.
• Jus: gebruik olijfolie of ongezouten margarine voor het bereiden van het vlees. Dit is de basis van de jus. De jus kan op smaak gebracht worden met ui, knoflook, tomaat, paprika, champignons, citroensap of kruiden/specerijen.

Tips voor de broodmaaltijd  

• Zoet beleg zoals jam, appelstroop, hagelslag en suiker bevatten weinig natrium.
• Varieer met zelfbereide ei-gerechten zonder zout zoals roerei, omelet, gebakken ei met tomaat en ui.
• Groenten zoals komkommer, radijs, sla, tomaat kunnen als broodbeleg gebruikt worden.
• Fruit zoals banaan, (gebakken) appel, aardbeien zijn een smakelijke variatie voor op brood.                 

Voedingsmiddelenlijst 
Broodmaaltijd 

Aan te raden	Af te raden
Brood en ontbijtproducten Volkoren-, bruin-, wit- en roggebrood, stokbrood, beschuit, knäckebröd, matses, toast, croissants, luxe en gevulde broodsoorten, krenten- en rozijnenbrood, ontbijtkoek, Brinta, cornflakes, havermout, muesli, rice-crispies	Brood en ontbijtproducten Pizzabroodjes, saucijzenbroodjes, worstenbroodjes
Margarine, halvarine en bak- en braadproduct Ongezouten (dieet)halvarine, ongezouten (dieet)margarine, ongezouten roomboter	Margarine, halvarine en bak- en braadproduct Gezouten halvarine, margarine, halfvolle boter of roomboter, kruidenboter
Belegsoorten (vlees) Licht gezouten vleeswaren zoals fricandeau, gekookte ham- en worstsoorten, kalkoenfilet, kipfilet, lever, rosbief, tong, licht gezouten rookvlees  Belegsoorten (kaas) Cottage cheese, natriumarme kaas (verkrijgbaar in de kaaswinkel), kaas met minder zout zoals Maasdammer en Maaslander, Mozzarella, kwark Belegsoorten (zoet) Jam, stroop, (vruchten) hagelslag, (gestampte) muisjes, vlokken, honing, speculoospasta, kokosbrood, fruit, ongezouten notenpasta, ongezouten sesampasta, 100% pindakaas	Belegsoorten (vlees) Sterk gezouten vleeswaren zoals rookvlees, bacon, corned beef, ontbijtspek, pekelvlees, rauwe ham, droge worstsoorten zoals cervelaat, metworst, salami en kant- en klare vleessalades. Belegsoorten (kaas) Alle buitenlandse kaassoorten zoals brie, camembert, port salut, blue stilton en ‘gewone’ kaassoorten Belegsoorten Gezouten noten- of sesampasta, gistextract, groentespread, komkommerspread en sandwich spread
Melkproducten Alle soorten magere, halfvolle en volle melkproducten	Melkproducten -
Dranken Koffie, thee, Sourcy, vruchtensap, vruchtendrank, limonade, ongezouten groentetomatensap, frisdrank en mineraalwater zoals Spa, Vittel, Evian, Chaud Fontaine en Bar-le Duc	Dranken Gezouten bouillon en gezouten groente-tomatensap, mineraalwater met veel natrium zoals, Schweppes soda en Vichy Celestins (verkrijgbaar in o.a. Frankrijk)

Warme maaltijd

Aan te raden	Af te raden
Soepen Maximaal 1 kop licht gezouten bouillon of soep per dag, bereid van 1 bouillontablet of 2 bouillonblokjes per liter water met vlees, kip, vis, groente, kruidenbuiltje en eventueel met natriumarme soeparoma en/of bindmiddel	Soepen Normaal gezouten bouillon of soep, bouillontabletten, bouillonblokjes, bouillonpoeder en soep uit pak of blik
Vlees, vis, wild, gevogelte en eieren Alle soorten ongezouten, vers of diepvries 2-3 eieren per week, bereid zonder zout	Vlees, vis, wild, gevogelte en eieren Gezouten (gekruid, gemarineerd of gepaneerd) vlees, vis, wild en gevogelte zoals blinde vink, gekruid gehakt, gerookte spek, hamburger, knakworst, rollade, rookworst, saucijs, slavink, verse worst. Alle soorten kant-en-klaar gemarineerd en gepaneerd vlees en kant-en-klare vleessnacks zoals frikandel, kipnuggets, kroket, saté. Gebakken of gestoomde vis, gerookte vis zoals ansjovis, bokking, paling, sardines, stokvis, garnalen, kreeft, krab, vis uit blik of glas, zoute/zure haring, vissticks en gepaneerde diepvriesvis. Gezouten eiergerechten
Vegetarische vleesvervangers Tofu, tempé, peulvruchten zoals kikkererwten, kidneybonen en linzen. Kant-en-klare vleesvervangers met minimaal 10 gram eiwit per 100 gram, minder dan 1,1 gram zout per 100 gram en toegevoegde vitamines zoals vitamine B1, B12 en ijzer	Vegetarische vleesvervangers Kant-en-klare (soja)producten zoals vegetarische burgers of schnitzels, vegetarische rookworst met >1,1 gram zout per 100 gram en/of <10 gram eiwit per 100 gram en/of geen toegevoegde vitamines zoals vitamine b1, b12 en ijzer
Vetten en oliën Ongezouten bak- en braadproduct, vloeibare margarine, margarine en roomboter	Vetten en oliën Gezouten bak- en braadproduct, roomboter, margarine

Aan te raden	Af te raden
Sauzen en jus Zelfbereide sauzen van aanbevolen ingrediënten (bijv. natriumarme jus), olie	Sauzen en jus Juspoeder en (groente)sauspoeder uit pak. Kant-en-klare sauzen of dressings.
Aardappelen, aardappelvervanging en peulvruchten Aardappelen zonder zout gekookt, gebakken of gefrituurd. Ongezouten friet of ongezouten puree bereid met melk en ongezouten boter, stamppot zonder zout bereid. Ongezouten rijst, macaroni, spaghetti, mie(hoen). Alle gedroogde peulvruchten zonder zout bereid.	Aardappelen, aardappelvervanging en peulvruchten Aardappelen en aardappelgerechten met zout bereid, kant-en-klaar gekochte friet, aardappelkroketten, aardappelpureepoeder of vlokken.  Kant-en-klare nasi goreng, bami goreng e.d. Peulvruchten uit blik of glas
Groente Alle soorten ongezouten groente en rauwkost, diepvriesgroenten naturel. Groente uit blik of pot zonder toegevoegd zout	Groente Groente uit blik of glas, (diepvries) groente à la crème, in zout ingelegde groente zoals zuurkool en zoute bonen
Nagerecht Alle soorten magere, halfvolle en volle kwark, pap, pudding, vla, yoghurt, appelmoes. Compôte, fruit, waterijs, roomijs	Nagerecht -

Overig

Aan te raden	Af te raden
Fruit Alle soorten vers, diepvries en blikfruit, gedroogd en/of gekonfijt fruit zoals krenten, rozijnen, dadels, tutti frutti, verse vijgen	Fruit  -
Bindmiddel Alle soorten bindmiddel, puddingpoeder, kant-en-klare deegmengsels zonder zout zoals allesbinder en maizena, beschuit	Bindmiddel Kant-en-klare deegmengsels met zout
Kruiden, specerijen, smaakmakers Alle verse en gedroogde kruiden en specerijen zoals anijs, basilicum, bieslook, bonenkruid, dille, foelie, kerrie, kaneel, kervel, knoflook, kokos, laurier, marjolein, mosterdpoeder, nootmuskaat, paprika, peper, peterselie, selderij, uienpoeder,  vanillestokje, tijm, (gekonfijte) gember, gekonfijte vruchten. Gemengde kruiden zonder zout.  Azijn, citroensap, cacao, suiker. Noten, zaden en pitten zoals pijnboompitten en sesamzaad	Kruiden, specerijen, smaakmakers Kappertjes, mosterd, piccalilly, slamix, zout, selderijzout, zeezout, knoflookzout, uienzout, tafelgoud, vetsin, ketjap, sojasaus, sambal, tabasco, aromat, tomatenketchup, tomatenpuree. Gemengde kruiden en specerijen met zout
Snacks Ongezouten noten en pinda’s of studentenhaver. Ongezouten popcorn, dadels gevuld met (light) roomkaas, fruitspiesjes, dipgroente zoals cherrytomaten, wortel, komkommer, selderij en paprika.  Natriumarme kaasblokjes Natriumarme augurk en/of zilveruitjes	Snacks Drop, gezouten noten en pinda’s, chips, kaaskoekjes en andere zoutjes. ‘Gewone’ kaas uit het vuistje

Meer informatie

Doe de test: Zoutmeter
De zoutmeter is een online hulpmiddel die inzicht geeft in het eigen zoutgebruik en daarnaast tips en alternatieven aangeeft. Doe de test op www.zoutmeter.com. 

Voedingscentrum-app ‘Kies Ik Gezond?’ 
Voedingscentrum-app ‘Kies Ik Gezond?’ | Voedingscentrum  

Voedingscentrum-app 'eetmeter' | Voedingscentrum

Informatie ‘Dagboek hartfalen’ van het Elkerliek

---