‘Het voortraject is cruciaal’

Promovendi in de medische richting komen niet vaak voor bij algemene ziekenhuizen zoals het Elkerliek. Daarom is 10 november een bijzondere dag, want dan promoveert chirurg Johannes Wegdam aan de Universiteit van Maastricht. Wegdam stond ruim elf jaar geleden mede aan de wieg van het lies- en buikwandcentrum van het Elkerliek ziekenhuis, dat inmiddels is uitgegroeid tot een van de grootste én hoogst aangeschreven aanbieders op het gebied van complexe buikwandchirurgie in Nederland.

Bij een breuk in de buikwand ontstaat er spontaan een ‘gat’ in de buikwand. Dat is het geval bij bijvoorbeeld lies- en navelbreuken. Het buikvlies met buikinhoud, zoals vetweefsel en soms een stukje darm, gaan dan door zo’n gat in de spier- en peesbladen van de buikwand uitpuilen. Zo’n breuk verdwijnt nooit vanzelf en kan groter worden. Een enkele keer komt het voor dat een stuk van de darm bekneld raakt. Hierdoor knelt niet alleen de darm af, maar ook de bloedcirculatie van de darm. Dit is bijzonder pijnlijk en soms zelfs gevaarlijk. Een littekenbreuk is een breuk die ontstaat na een buikoperatie, waar de huid goed genezen is na de operatie (het litteken), maar waarbij er toch een gat in de onderliggende peesbladen is ontstaan.

Soms groter dan een voetbal

Johannes Wegdam en zijn collega Tammo de Vries Reilingh stonden aan de basis van het Helmondse lies- en buikwandcentrum. Ook Simon Nienhuijs van het Catharina Ziekenhuis in Eindhoven kwam bij het team dat zich sinds 2012 specialiseert in de behandeling van mensen die door deze aandoening veel pijn hebben, maar bijna nergens adequaat geholpen kunnen worden. “Vroeger zagen chirurgen een dergelijke ingreep vaak niet zitten”, vertelt Wegdam. “Er was teveel kans op complicaties. Bijna altijd treden er longproblemen na de operatie op en bovendien is het in veel gevallen ook een langdurige operatie. Waarom wij er wel zijn ingesprongen? Omdat wij zagen dat deze patiëntengroep het heel moeilijk heeft. Ze hebben vaak enorm grote bulten op hun buikwand, soms zelfs groter dan een voetbal. Dat zorgt voor schaamte, mensen kunnen niet meer werken, ze hebben pijn. Kortom, hun kwaliteit van leven is ernstig beperkt. Samen met de collega’s, verzekeraars en onze Raad van Bestuur hebben we toen besloten om te kijken of we vooral die kwaliteit van leven zouden kunnen verbeteren.”

Aanzuigende werking

In zijn proefschrift met de titel ‘Het optimaliseren van het zorgpad bij complexe buikwandbreuken’ komt de 55-jarige chirurg tot een bijzondere conclusie. Hij stelt dat niet alleen de operatie, maar veel meer de intensieve samenwerking binnen het zorgpad van de patiënt, de belangrijkste succesfactor is bij deze complexe buikwandchirurgie. De promovendus komt tot deze slotsom nadat in het Elkerliek de laatste jaren vooral is geïnvesteerd in het goed op orde krijgen van het voortraject. Een multidisciplinair samengesteld team speelt daarbij een centrale rol. Wegdam: “We brengen de patiënten die hier komen vooraf heel uitvoerig in kaart. Een goede risico-inschatting is het halve werk. De fysiotherapeut, sportarts, anesthesioloog, intensivist, longarts en de chirurg; samen kijken we naar de patiënt. Wat is precies de situatie, hoe fit is de patiënt, is hij ‘trainbaar’, kunnen zijn longen de ingreep aan? Krijgen we hem gezond van de operatietafel en kunnen de intensivisten de patiënt op de IC goed door de eerste, moeilijke fase heen krijgen?”

Toegevoegde waarde

Inmiddels is Helmond dus een van de grootste expertisecentra in Nederland voor deze vorm van chirurgie. De protocollen zijn in de loop van de jaren verbeterd en ook de operatietechniek is aangepakt. De chirurgen die er werken, worden daarbij optimaal ondersteund door een team van andere zorgprofessionals. “Vroeger deed je tien tot maximaal twintig complexe buikwandoperaties per jaar, nu zitten we hier in het Elkerliek al tegen de honderd. Het lies- en buikwandcentrum biedt echt toegevoegde waarde. Niet alleen voor uit mensen uit de regio. Uit het hele land komt men inmiddels hier naartoe. Ook chirurgen uit het buitenland weten de weg naar ons ziekenhuis te vinden om hier mee te kijken en kennis op te doen over onze aanpak. Daar mogen we best een beetje trots op zijn, lijkt me.”

Investeren in voortraject

Zijn promotie ziet Johannes Wegdam als het nalaten van een legacy. “Adel verplicht”, lacht hij. “We vinden onszelf een van de beste centra van het land op dit gebied. Dan moet je dat ook demonstreren door te publiceren en door je kennis te delen.” En nog eens de belangrijkste conclusie? “We zijn niet alleen beter zijn geworden door extra goed te opereren, maar vooral door veel beter te selecteren. Wie opereer je wel, wat moet er eventueel nog gebeuren en wat kun je nog doen voordat je opereert, en wie kun je écht niet opereren? Door meer te investeren in het voortraject, worden de uitkomsten veel beter. In de toekomst gaan we zeker nog verder stappen zetten. Zo zien we ook steeds meer het belang van een goede psychologische begeleiding. We denken dat we, door patiënten daar aan de voorkant al gericht mee te helpen, door stress te verminderen, nog betere resultaten kunnen behalen. Nee, we zijn nog lang niet klaar.”